100 ýyldan gowrak wagt bäri alymlar we in engineenerler öz-özünden dem alýan enjamlaryň dizaýnyna işjeň gatnaşýarlar.
Öz-özünden dem alýan iki seriýa ýangyn söndürmekde, açyk zynjyrda we arassalaýjy enjamlarda giňden ulanylýar. Açyk ulgamda her bir dem alýan atmosfera zyňylýar. Tämizleýji ýa-da ýapyk zynjyrly enjam ulanyjynyň demini alýar, kömürturşy gazyny aýyrýar we kislorody köpeldýär. Netijeliligi sebäpli, dynç alýanlar ýeňil, ululygy az we uzak dowam edýär.
Açyk zynjyrly dem alyş ulgamy howa üpjünçiligi enjamyndan, basyşy azaldýan / talap klapanyndan, dem alyş klapanyndan we maskadan ybarat. Açyk zynjyr ulgamyndaky howa üpjünçiligi, adatça gysylan howa. Dem alýan howanyň göwrümi basyş reduktory / talap klapany arkaly üpjün edilýär we dem alandan soň daşky gurşaw atmosferasyna goýberilýär.
Rehli dynç alýanlar, ulanyjynyň demi üçin suw howdany hökmünde bir dem alyş sumkasyny öz içine alýar. Düzediji ulanyjynyň öndürýän kömürturşy gazyny aýyrýandygy we sarp edýän kislorodyny doldurýandygy sebäpli, dem alýan gaz takmynan 100% kisloroddyr.
Kislorody çalyşmak we kömürturşy gazyny aýyrmak üçin üç enjam dizaýnyny üpjün edýär: himiki kislorod, kriogen we gysylan kislorod.
Himiki kislorod görnüşli enjam himiki taýdan döredilen kislorod çeşmesini ulanýar. Ulanyjy tarapyndan çykarylýan suw superoksid süzgüçini işjeňleşdirýär, kislorody bölüp çykarýar we aşgar duzlaryny emele getirýär. Bu kislorod ulanyjy sumkasy arkaly ulanyja ýetýär. Bu himiki reaksiýanyň netijesinde öndürilen aşgar indiki çykarylýan kömürturşy gazyny aýyrýar we has köp kislorod goşýar. Bu reaksiýany takyk dolandyryp bolmaýandygy sebäpli, enjam alyş-çalyş üçin zerur bolanlardan has köp kislorod öndürmek üçin niýetlenendir. Bu artykmaç kislorod akym klapanynyň üsti bilen daşky howada zyňylýar.
Bu ýönekeý enjam dizaýnynyň esasy artykmaçlygy pes başlangyç bahasydyr. Şeýle-de bolsa, käbir kemçilikleri bar. Pes temperaturada himiki reaksiýa başlamak kyn we käwagt mümkin däl. Himiki patronlaryň birligi bahasy ýokary. Bu meseläni has çylşyrymlaşdyrýan zat, himiki reaksiýa başlansoň, kesilip bilinmez. Zerurlyga garamazdan, ähli himiki zarýad ulanylmaly ýa-da taşlanmaly.
Pes temperaturaly ýapyk ulgamlarda suwuk kislorod ulanylýar. Bu örän çylşyrymly ulgamda, çykarylýan kömürturşy gazy doňdurma arkaly aýrylýar we pes temperaturaly radiator suwuk kislorod bilen üpjün edilýär, olaryň käbiri dem alyş haltasyna girýär. Bu gaty çylşyrymly we gymmat ulgam hiç wagt täjirçilik üstünligini gazanyp bilmedi. Şeýle-de bolsa, kriogen gazy açyk ulgamlarda giňden ulanyldy.
Closedapyk zynjyr ulgamynyň üçünji görnüşi, gysylan kislorod dizaýnydyr. Bu görnüşde, silindrde saklanýan kislorod basyş reduktoryndan dem alýan halta geçýär we ondan zerur mukdarda kislorod dem alýar.
Gazylan gaz kömürturşy gazyny sorujydan geçýär. Bu ýerde ulanyjynyň demindäki kömürturşy gazy aýrylýar we ulanylmadyk kislorod dem alyş haltasyna akýar. Täze kislorod goşulýar we täzelenen dem alyş gazy ulanyja ýetirilýär we aýlanyşyny dowam etdirýär. Şeýle enjamlary gaýtadan ulanmagyň ýönekeýligi, berkligi we arzan bahasy gysylan kislorod respiratorlaryny köp ýyllaryň dowamynda meşhur etdi.
1853-nji ýylda professor Şwan Belgiýanyň Ylymlar akademiýasy tarapyndan geçirilen bäsleşik üçin gysylan kislorod respiratoryny taslady. Schwann minalarda we ýangyn söndüriş bölümlerinde ulanylýan gaýtadan dikeltmek mümkinçiligine ilkinji bolup düşünen ýaly. Asyryň başynda Germaniýanyň Lýubek şäherinden Bernhard Draeger gaýtadan işleýän enjamy taslady we öndürdi. 1907-nji ýylda Boston we Montana eritme we arassalaýyş kompaniýasy ýurtda ilkinji ulanylýan enjamlar bolan bäş sany Draeger rebrerator satyn aldy. Täzeleýjiler 25 ýyldan gowrak wagt bäri ýangyn hyzmatlarynda giňden ulanylýar.
Soňky 70 ýylda dynç alýanlara köp özgerişlikler edildi. NIOSH we MESA-nyň berk düzgünleri we gözegçilikleri arkaly häzirki enjamlar öňküsinden has ygtybarly.
Iş wagty: Dekabr-03-2021
